هوش کلامی : تعریف، مثال و روش های تقویت

آیا تا به حال عبارت « هوش کلامی » به گوش تان خورده است؟ آیا در صحبت کردن یا بیان منظورتان مشکل دارید؟ انشاهایی که در مدرسه می نویسید یا می نوشتید چطور بوده یا هست؟ آیا می دانید که همه اینها به هوش کلامی شما بستگی دارد؟ با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا علاوه بر تعریف مفهوم هوش کلامی ، به روش های تقویت آن و چند نمونه از نمونه های بارز افرادی که هوش کلامی بالایی داشته اند اشاره کنیم.

هوش کلامی چیست؟

هوش کلامی یا هوش زبانی (Verbal/Linguistic Intelligence) به توانایی استفاده از کلمات و بیان (شفاهی یا کتبی) مفاهیم مختلف از طریق آنها اطلاق می شود. هوش کلامی یکی از هشت نوع هوشی است که توسط هوارد گاردنر معرفی شد.

گاردنر هوش کلامی را اینطور تعریف می کند: «هوش کلامی، حساسیت به معنی کلمات، ترتیب آنها، اصوات، وزن، مشتقات، کارکردهای مختلف زبانی، واج شناسی، نحو و کاربرد زبان است.»

هوش کلامی به ما امکان می دهد تا با دیگران گفتگو کنیم، یا حتی نامه یا ایمیل بنویسیم. بسیاری از مردم برای گذران زندگی به هوش کلامی خود وابسته اند، مانند نویسنده ها، روزنامه نگاران، وکلا، شعرا، مترجمین، معلمان و بسیاری از مشاغل دیگر.

هوش کلامی از دل نظریه هوش های چندگانه (Multiple Intelligence) که در سال ۱۹۸۳ میلادی توسط گاردنر ارائه شد برخاست. این نظریه کمک جالب توجهی به دنیای روانشناسی کرد و حوزه آموزش را متحول نمود.

گاردنر در نظریه خود توضیح می دهد که مهارت های مختلفی به درجات مختلف در افراد مختلف وجود دارد. معمولاً یک یا چندین نوع از انواع هوش در هر فردی قوی تر یا غالب است، لذا اگر مسیر یادگیری هر فرد همسو با هوشی که بهره آن بالاتر است باشد، یادگیری به شکل بهتری انجام خواهد شد.

در عین حال، باید به این نکته توجه داشت که امکان تقویت انواع مختلف هوش (و از جمله هوش کلامی) نیز با استفاده از تمرین های مناسب وجود دارد.

هوش کلامی در کنار هوش منطقی-ریاضی مهم ترین انواع هوش در آموزش سنتی مدارس و موسسات آموزشی به حساب می آید.

باید به خاطر داشته باشیم که تفکر عمدتاً یک پدیده زبانی است. به این معنی که همینطور که زبان را یاد می گیریم، دیدگاه ما نسبت به جهان غنی تر می شود و بهتر می توانیم افکارمان را بیان کنیم.

به نظر می رسد که هوش کلامی با نیم کره چپ مغز در ارتباط باشد. مشخصاً دو بخش اصلی دخیل در هوش کلامی، یکی ناحیه بروکا است که به زبان بیانی (Expressive) یا همان بیان ادراک اختصاص دارد؛ و دیگری ناحیه ورنیکهاست که به درک زبان کمک می کند.

ویژگی های صاحبان هوش کلامی

یکی از ویژگی های شاخص افراد دارای هوش کلامی بالا، توانایی فوق العاده آنها در استفاده از زبان و همچنین یادگیری زبان های جدید است. افرادی که هوش کلامی بالایی دارند توانمندی خاصی در بیان آنچه که در ذهن شان می گذرد دارند، کلمات را به درستی انتخاب می کنند، کلام شان روان است و قدرت درک بالایی دارند.

افراد دارای هوش کلامی بالا به کلمات علاقمندند و از مطالعه و شعر لذت می برند. برای آنها نوشتن گزارش کار نه تنها کسالت بار نیست، بلکه جذاب و لذت بخش هم هست. افزون بر این، در آزمون هایی که مولفه های مرتبط با زبان را می سنجند نمرات بالایی کسب می کنند.

از جمله ویژگی های بارز دارندگان هوش کلامی بالا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

خوب ارتباط برقرار می کنند؛
از خواندن و نوشتن لذت می برند؛
مهارت بالایی در هجی کردن دارند و خطاهای املایی و گرامری را به سرعت تشخیص می دهند؛
دامنه واژگان آنها گسترده است و در ترکیب کلمات مهارت بالایی دارند. آنها به استفاده از کلمات متنوع و غیرمعمول علاقه دارند و حتی کلمه سازی هم می کنند؛
گوش کردن را یاد دارند. مخصوصاً از آنجایی که به مسائل زبانی حساس هستند، به الگوهای زبانی دیگران توجه می کنند؛
علاقه و سلیقه خاصی در انتخاب کلمات و کاربردشان، مشتقات آنها و … از خود نشان می دهند؛
به راحتی بازی های کلمه محور و قافیه می سازند؛
توانایی خاصی در متقاعدکردن دیگران به کمک لفاظی دارند؛
حافظه کلامی خوبی برای اطلاعات عمومی دارند؛
انسانهای منظم و سیستماتیکی هستند و لذا می توانند منظورشان را به شکل سازماندهی شده ای انتقال بدهند؛
توانایی کافی برای انتخاب واژگان به منظور ایجاد احساس مورد نظرشان را دارند. مثلاً می دانند که چطور باید نامه، شعر، داستان یا گزارش نوشت؛
از مصاحبت با افرادی که مثل خودشان هوش کلامی بالایی دارند لذت می برند.

نمونه های بارز دارندگان هوش کلامی

نویشندگان، روزنامه نگاران، شاعران و سیاستمداران بزرگ غالباً به خاطر داشتن هوش کلامی تا به این حد مطرح و معروف شده اند.

به عنوان مثال، می توان به این شخصیت های نامدار اشاره کرد: شاعر و نویسنده انگلیسی، ویلیام شکسپیر؛ نویسنده اسپانیایی، میگل سروانتس؛ نویسنده روس، فیودور داستایوفسکی؛ نویسنده انگلیسی، چارلز دیکنز؛ روزنامه نگار و نویسنده، ارنست همینگوی؛ و انبوهی از شاعران و نویسندگان بزرگ ایرانی، از جمله فردوسی بزرگ که لقب «حکیم سخن» را نیز دارد.

افزون بر اینها تاریخ، سخنرانان برجسته ای را به روی خود دیده که از آن جمله می توان به سیاستمدار یونانی، پریکلس؛ وینستون چرچیل بریتانیایی؛ آبراهام لینکلن آمریکایی؛ ماهاتما گاندی از هند و همچنین رهبر جنبش حقوق مدنی سیاه پوستان آمریکا، مارتین لوتر کینگ اشاره کرد.

مشاغل مناسب

بهترین مشاغلی که صاحبان هوش کلامی بالا در آنها مشغول به کار می شوند عبارتند از:

نویسندگی
روزنامه نگاری
مجری گری
ویراستاری
تدیرس
وکالت
مشاغل سیاسی
بازیگری
خدمات مشتریان و امور تجاری
وبلاگ نویسی
نمایشنامه نویسی
بازاریابی و فروش
مترجمی

روشهایی برای تقویت هوش کلامی

تقویت هوش کلامی مزایای فراوانی را دربردارد. اول اینکه، زبان قدرتمندترین وسیله برای انتقال دانش و احساسات است و البته کارکردهای فراوان دیگری مثل متقاعدکردن، مباحثه، سخنرانی، مذاکره و فروش نیز دارد. افزون بر این، هوش کلامی در دوران تحصیل نیز به شدت به کار فراگیران می آید، چرا که معمولاً مبنای امتحانات بر حفظ و ارائه اطلاعات در قالب کلامی (کتبی یا شفاهی) است.

اگر به دنبال تقویت هوش کلامی خود هستید، فهرست زیر را مطالعه کرده و به کار ببندید:

هر روز یک کلمه جدید یاد بگیرید و سعی کنید که از آن عملاً استفاده کنید؛
بیشتر رادیو گوش کنید و در صورت تمایل، تماس بگیرید و نظرتان را بیان کنید؛
یک داستان بسازید و آن را برای یک نفر بازگو کنید؛
هر نوع رمان، داستان و لطیفه ای که به دست تان رسید بخوانید؛
یک دفترچه یادداشت به همراه داشته باشید و هرگاه که داستان، لطیفه یا شعری به ذهن تان رسید آن را یادداشت کنید؛
وبلاگ خودتان را به راه بیندازید و موضوعات مورد علاقه خود را در آن پوشش بدهید؛
به جای پیام های کوتاه، برای عزیزان یا دوستان تان ایمیل یا نامه های طولانی تر بنویسید؛
برای صحبت و بحث کردن با دیگران وقت بگذارید. در مباحثی که به موضوع آنها علاقمند هستید مشارکت کنید و تا می توانید در آنها نقش فعال داشته باشید؛
هر وقت که صحبت می کنید، سعی کنید که واضح حرف بزنید و منظورتان را به شکل منظم و سازمان یافته ای ارائه کنید؛
گوش دادن به حرف دیگران با تمام توجه را تمرین کنید. معمولاً هنگامی که به حرف دیگران گوش می کنیم، بیشتر از آنکه واقعاً به پیام دقت کنیم به این فکر می کنیم که چه پاسخی باید بدهیم. تقویت توانایی شنیدن می تواند به تقویت هر چه بیشتر هوش کلامی شما کمک کند.
هنگامی که با دیگران صحبت می کنید، روی کلمات و لحن عاطفی خود تمرکز داشته باشید؛
داستان، لطیف و حکایت تعریف کنید. همه اینها را به گونه ای سازماندهی کنید که برای شنونده، جالب و سرگرم کننده به نظر برسند؛
بازی های تقویت حافظه کلمه محور یا حل کردن جدول را امتحان کنید؛
صدای خودتان را ضبط کنید و سپس به صدای ضبط شده گوش کنید. ببینید که کدام قسمت از کلام تان به اصلاح یا بهبود نیاز دارد؛
به طور منظم به کتابخانه بروید و کتاب مورد علاقه تان را مطالعه کنید. با کتابهایی که بیشتر برای شما خوشایند و لذت بخش هستند شروع کنید و برای مطالعه برنامه ریزی داشته باشید، مثلاً هفته ای یک کتاب بخوانید؛
خاطرات خود را بنویسید و هر روز چند دقیقه ای وقت بگذارید و خواسته های خود را هم به روی کاغذ بیاورید. اگر به تکنولوژی های نوین علاقمندید، می توانید از اپ ها و برنامه های یادداشت برداری یا خاطره نویسی، مثل جِرنیاستفاده کنید؛
اشعار مورد علاقه، یا متن یا متونی که دوست دارید را حفظ کنید؛
چنانچه در هنگام مطالعه به کلماتی برخورد کردید که معنی آنها را نمی دانید، از آنها سرسری نگذرید و معنی شان را پیدا کرده و به خاطر بسپارید. به عنوان مثال می توانید به اینترنت مراجعه کنید.
یک دقیقه وقت بگیرید، یک معیار تعیین کنید و همه کلماتی که به ذهن تان می رسد را بنویسید. مثلاً کلماتی که با یک حرف یا پیشوند خاص شروع می شوند، یا حرف صدادار خاصی دارند، یا در یک گروه معنایی قرار دارند، مثل وسایل آشپزخانه. حتی می توانید با دوستان یا اعضای خانواده خود مسابقه بگذارید.
هنگامی که در ترافیک هستید، پیاده روی می کنید و در اوقات بیکاری خود کتاب صوتی گوش کنید؛
برای کتابها، داستان ها یا اشعار مختلف نقد و بررسی بنویسید و نظرات خود را در وبلاگ تان یا فروم های مرتبط منتشر کنید؛
سعی کنید که آرایه های ادبی متون خاصی که می خوانید را پیدا کنید و حتی خودتان هم در متن هایی که می نویسید از آرایه های ادبی استفاده کنید؛
از مقالات و ویدیوهایی که در اینترنت درباره سخنرانی، مذاکره و گفتگو موجود است به نحو احسن بهره برداری کنید؛
زبان های جدیدی را یاد بگیرید. در حال حاضر، دوره ها، موسسات، مدرسین و حتی اپ هایی به راحتی در دسترس تان قرار دارند که می توانند در این زمینه به شما کمک کنند.

******************************************

30 تمرین افزایش هوش کلامی

اتفاقی که هم روی دیگر هوش های شما اثر می گذارد و صد البته، موفقیت های شخصی شما را هم بالاتر و بالاتر می برد !

این 30 تمرین که تونی بازان آنها را طراحی کرده است را فقط نخوانید، بلکه بلافاصله شروع به استفاده کاربردی از آنها در زندگیتان کنید تا شاهد معجزات آنها شوید :

جدول کلمات، اسکرابل بازی های لغوی مثل واژه یابی و رمزگشایی و … را حتماً انجام بدهید.
شما بالاخره درگیر شغلی هستید دیگر، لطفاً سعی کنید واژگان مربوط به شغل خودتان را پیدا کنید و آنها را گسترش بدهید؛ در حرفه ای جلوه دادن شما خیلی موثر است.
شکارچی کلمات جدید در زندگی تان باشید. مدام آنها را یادداشت کنید و مورد استفاده قرار بدهید.
در روزنامه ها و مجلات و رادیو و تلویزیون، دنبال کلمات جالب و جذاب باشید و یادداشت کنید و روی آنها فکر کنید.
یک نقشه ذهنی تهیه کنید؛ درباره فایده هایی که افزایش دانش لغوی برایتان خواهد داشت. (درباره نقشه ذهنی اینجا را بخوانید)
یک لغتنامه خوب و استاندارد داشته باشید. می توانید روی گوشی همراه تان هم نصبش کنید. مدام به آن مراجعه کنید و با آن سر و کله بزنید.
تقلید کردن از بهترین های دانش لغوی مثل مجریان، بازیگران، سخنرانان برجسته و … هم خوب است؛ هم نوع کلمات شان را می توانید تقلید کنید، هم نحوه ادای کلمات و جملات را.
سعی کنید با کلمات بازی کنید. با آنها شعر بسازید. دنبال کلماتی باشید که از دو طرف یکی هستند، قافیه سازی و قافیه یابی کنید و …
شما به طور عادی و روزمره، دارید از کلماتی استفاده می کنید. دنبال ریشه یابی این کلمات باشید. ریشه یابی، می تواند مانور واژگانی شما را افزایش دهد.
از حروف به هم ریخته، کلمات مختلف بسازید؛ هم بازی است، هم ارتقای مهارت کلامی شما.
می دانید کلمات مترادف چه چیزهایی هستند؟ همان معنی را می دهند، اما کمی، فقط کمی، متفاوت اند. سعی کنید یک فرهنگ کلمات مترادف و متضاد تهیه کنید. توی اینترنت می توانید سرچ کرده و دانلودش کنید.
سعی کنید پسوندها و پیشوندها را خوب بیاموزید؛ در این صورت خودتان می توانید واژه سازی کنید و همه به شما غبطه خواهند خورد.
کلمات کلیدی را، رنگی کنید. در این صورت، از اثر رستروف استفاده می کنید که معتقد است چیزی که نامتعارف، رنگی یا خنده دار باشد، اثر بیشتری روی مغز می گذارد.
از قدرت انگاره سازی مثبت استفاده کنید: مدام خودتان را در موقعیت های مختلف تصور کنید که دارید به خوبی از کلام خود، استفاده می کنید. سعی کنید به این تجسم خلاق ادامه بدهید.
سعی کنید قدرت خودتان را در حوزه کشف کلمات هم قافیه و مترادف با تعداد حروف یکسان و حرکات زیر و زبر یکسان، افزایش بدهید.
بروید جلوی آینه و با خودتان حرف بزنید، ادا در بیاورید، تمرین زبان بدن بکنید.
بازی های صوتی هم در این امر کارساز است. با صدا و دهان خود، بازی کرده و صداهای زیر و خشن و کارتون و فیلم و حیوانات مختلف و … را در بیاورید.
آواز بخوانید.
سعی کنید نسبت واژگان مثبت و منفی خود را استخراج کنید. سعی کنید نسبت مثبت ها را، بیشتر و بیشتر و باز هم بیشتر کنید. این جوری، هم دیگران از شما خوششان خواهد آمد؛ هم خودتان از خودتان.
همیشه بلند و واضح حرف بزنید؛ برای چی خجالت می کشید؟
به راویان قصه و داستان خوب توجه کنید و از آنها یاد بگیرید. خودتان هم قصه بگویید. حتی لطیفه هم می توانید تعریف کنید.
شما در آپارتمان و شهر و محل کار، نمی توانید صدای خودتان را آزاد کنید. پس به استادیوم یا جنگل بروید و صدای حبس شده خودتان را آزاد کنید؛ استادیوم خیلی خوب است.
سعی کنید کلمات و تصورات را جمع ببندید تا به ترکیب های خوبی برسید.
به گفتگوهای درونی خودتان توجه کنید؛ خوب و با کلمات و واژگان مناسبت و شیک با خودتان حرف بزنید.
هنگام مطالعه، واژه به واژه مطالعه نکنید. اول یک اسکن کلی داشته باشید از متنی که می خواهید بخوانید، سئوال بپرسید، چه می خواهد به شما بگوید؟ بعد با خودکار یا نشانگر یا هر چیزی، سریع بخوانید.
به جای یادداشت برداری سنتی که دال بر نظم ریاضی و لیست واره بودن است، از نقشه ذهنی و درخت ذهنی و … استفاده کنید. این جوری، قدرت واژگان شما واقعاً افزایش پیدا می کند (ایــــن شیـــوه نوت برداری هم غوغا میکند!)
برای خودتان، پوشه هوش کلامی درست کنید. در آن، خلاصه رمان ها، شعرهای خوب، کلمات جدید، نمودارهای ذهنی و … را ذخیره کنید.
شما در طول روز، معمولاً چند دفعه ای مجبورید که به دیگران آدرس بدهید. این کار را با دقت انجام بدهید؛ از طریق استفاده درست از فاصله ها و توصیف خلاقانه و نشانه های توی جاده و دست چپ و راست و …، چنان به طرف تان آدس بدهید که خودش هم کیف کند. برای این کار، باید ترکیبی مناسب از زمان، فاصله، نشانه های مهم بصری و جهت را ارائه کنید. اولش می توانید پیش خودتان تمرین کنید.
شوخ طبع باشید؛ قدرت خلاقه شما را افزایش می دهد. شوخ طبعی واژگانی هم جالب است.
دیگر جنبه های هوشی شما نیز بر افزایش هوش کلامی شما مؤثر است: هوش عددی، هوش هیجانی، هوش اقتصادی و … . سعی کنید آنها را افزایش بدهید. برعکسش هم درست است؛ افزایش هوش کلامی هم باعث افزایش آنها می شود.